Η πρώτη μορφή ευρωπαϊκής ενοποίησης ήταν η ένωση ελαχίστων χωρών, γύρω από το βιομηχανικό κέντρο της Ευρώπης, με πρόσχημα την εναρμόνιση των τομέων άνθρακος και χάλυβα αλλά με απώτερο στόχο την πολιτική ενοποίηση. Η μέθοδος θα ήταν δημοκρατική. Δηλαδή, κάθε βήμα θα έπρεπε να έχει την έγκριση της πλειοψηφίας των πολιτών κάθε χώρας και επομένως να συμβάλει στην ευημερία της πλειοψηφίας των εργαζομένων. Η ουσία της διαδικασίας θα ήταν η βαθμιαία μετάθεση αποφάσεων από το εθνικό σε υπερεθνικό επίπεδο. Γι’ αυτό και είναι εσφαλμένο και αντιφατικό να επικαλείται κάποιος ταυτόχρονα την εθνική κυριαρχία και την ευρωπαϊκή ενοποίηση, που συνίσταται ακριβώς στη βαθμιαία αποδυνάμωση της εθνικής κυριαρχίας, την αφαίρεση αρμοδιοτήτων από το εθνικό επίπεδο, την υπαγωγή όλο και περισσότερων τομέων στις υπερεθνικές συλλογικές αποφάσεις που παίρνονται είτε στα πλαίσια της ευρωπαϊκής επιτροπής είτε από το συμβούλιο υπουργών.
Πρόκειται για μια κοσμογονία. Μέχρι τότε η ευρωπαϊκή ιστορία είχε ως βασικό κινητήρα τη δημιουργία νέων εθνών με μέσο τη στρατιωτική βία. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο υπήρξε μία άλλη εξέλιξη. Όχι μόνο δεν ήταν πια η δημιουργία εθνικής υπερδομής ο στόχος, αλλά αντίθετα η βαθμιαία αποδυνάμωσή της μέχρι και την κατάργησή της, που θα επικυρωθεί πολιτικά με την αποδοχή, από όσους συμμετέχουν, μιας κορυφαίας ομοσπονδιακής δομής: των Ηνωμένων Πολιτειών της Ευρώπης.
Η Ευρώπη είναι ένα ποδήλατο. Όπως όλα τα δίτροχα δεν ισορροπεί αν δεν κινείται προς τα μπρος. Το ερώτημα «ποια Ευρώπη χρειάζεται η Ελλάδα» είναι δευτερεύον και πηγάζει από μια αμυντική αντιμετώπιση των αιτημάτων για παραχώρηση εθνικής κυριαρχίας. Το ερώτημα είναι αν η Ευρώπη χρειάζεται την Ελλάδα και σε ποιο ρόλο. Η Ελλάδα είναι χώρα μικρή, οικονομικά θα λέγαμε ασήμαντη, που έχει όμως μεγάλο γεωστρατηγικό ενδιαφέρον. Τα συμφέροντα του σήμερα, κυρίως στον τομέα της ενέργειας και οι αναμνήσεις του χθες στο πεδίο του πολιτισμού πιστεύουμε ότι ενισχύουν την άποψη ότι: ευρωπαϊκή ενοποίηση χωρίς την Ελλάδα δεν νοείται.
Όπως σε όλες τις οικογένειες όμως υπάρχει ένα όριο, που δεν πρέπει να εξαντληθεί. Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε ότι κράτη και λαοί που έχουν αποδεχθεί ως κοινό πρότυπο μια ορισμένη, εκλογικευμένη συμπεριφορά θα μας ανεχθούν με κυβερνήσεις των οποίων η παρουσία θα ανήκει στο χώρο του ακαταλόγιστου και πολιτικές ανεύθυνες και τυχοδιωκτικές. Εμείς πρέπει να επωμιστούμε το καθήκον, να καλύψουμε αταβισμούς, τη σπουδή του παρελθόντος, τη σύγχυση και τις εσωτερικές έριδες, που μας καταδικάζουν σε ένα είδος συμπεριφοράς, που μας οδηγεί στη χρεωκοπία και στην ανυποληψία. Η Ελλάδα πρέπει να ανήκει στον σκληρό, πρωτοπόρο πυρήνα της ευρωπαϊκής ενοποίησης και να βοηθιέται μονάχα για αδυναμίες, που μπορεί η ίδια με υπερηφάνεια να ανεχθεί ή να ομολογήσει.
Προς ποια κατεύθυνση πρέπει να εξελιχθεί η Ευρώπη εξαρτάται από τη συνολική πολιτική ισορροπία που θα διαμορφωθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και στα εθνικά Κοινοβούλια της κάθε χώρας χωριστά. Η ενοποίηση προχωρούσε με ραγδαία βήματα από τη δημιουργία του αρχικού πυρήνα με λελογισμένες και προσεγμένες κινήσεις προς τις χώρες που ήταν ώριμες οικονομικά και πολιτικά. Έτσι διαμορφώθηκε η εσωτερική αγορά με την κατάργηση των δασμών και των τεχνικών εμποδίων. Η ολοκλήρωση της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής οδήγησε στην εισαγωγή του κοινού νομίσματος, του ευρώ, για όσες χώρες το επιθυμούσαν και η ελευθέρα κυκλοφορία και εγκατάσταση πολιτών και κεφαλαίων άνοιξε το δρόμο για την αναζήτηση μιας κοινής εξωτερικής πολιτικής και κοινής πολιτικής άμυνας.
Μετά το 1990 τα πράγματα δυσκόλεψαν, όσο και αν φαίνεται παράδοξο, με την κατάρρευση του κομμουνιστικού συστήματος και μετά την αποσύνθεση κρατών όπως η Τσεχοσλοβακία, η Γιουγκοσλαβία και βεβαίως πάνω από όλα η Σοβιετική Ένωση. Για λόγους κυρίως πολιτικούς έγιναν πρόωρα αποδεκτοί οι Πολωνοί, οι Τσέχοι, οι Σλοβάκοι, οι Ούγγροι, οι Σλοβένοι, οι Κροάτες, οι Εσθονοί, Λετονοί και Λιθουανοί και βεβαίως οι Ρουμάνοι και οι Βούλγαροι. Όλες αυτές οι χώρες παρουσίαζαν κολοσσιαία προβλήματα καθυστέρησης υποδομών και οργάνωσης της παραγωγής και είχαν ανάγκη να επεκταθεί το σύστημα αλληλεγγύης περιοχών που είχε ως πρώτη του εκδήλωση τα Μεσογειακά Ολοκληρωμένα Προγράμματα (ΜΟΠ), έμπνευση και υλοποίηση της ελληνικής διπλωματίας.
Βεβαίως οι πολιτικές αλληλεγγύης πρέπει να πολλαπλασιαστούν και να αναπτυχθούν κυρίως σε ότι αφορά την τεχνολογία και τις συγκοινωνίες. Δεν πρέπει όμως η ανασυγκρότηση των χωρών, που έπληξε ο κομμουνισμός, να γίνει σε βάρος των νότιων περιοχών, που παρουσιάζουν μια ιστορική καθυστέρηση (Ισπανία, Πορτογαλία, Νότια Ιταλία, Κύπρος, Μάλτα και βεβαίως Ελλάδα). Γι’ αυτό το λόγο, πρέπει να αυξηθεί ο προϋπολογισμός της ΕΕ στο ύψος που εκάστοτε προτείνει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι κοινοτικές δαπάνες είναι ασήμαντο ποσοστό των προϋπολογισμών των χωρών μελών. Πρέπει να διευκολυνθούν οι τεχνολογικές και εκπαιδευτικές πρωτοβουλίες όσων χωρών υστερούν. Η ευρωπαϊκή ενοποίηση είναι η νέα ιδεολογία, που πρέπει να αντικαταστήσει τις ατελέσφορες ιδεοληψίες του 19ου αιώνα για την κοινωνική ανατροπή.
Υπάρχει νέα ιδεολογία αλληλεγγύης αντίστασης στην παγκοσμιοποίηση μείωσης των περιφερειακών διαφορών και παγκόσμιας ειρήνης: οι Ηνωμένες Πολιτείες της Ευρώπης.

Share

Η ΠΟΕ – ΟΤΑ, με ευθύνη της Εκτελεστικής Επιτροπής του Διοικητικού της Συμβουλίου, με εμήνυσαν γιατί αναφερόμενος στην παράνομη απουσία της τεράστιας πλειοψηφίας των δημοσίων υπαλλήλων από την αξιολόγηση το συνέδεσα με την υποστήριξη των συνδικαλιστών και καταδίκασα ακόμη μια φορά, όπως έπραξα πάντα στην τριαντακονταδιετή κοινοβουλευτική μου θητεία, τη δυνατότητα των συνδικαλιστών να μην εργάζονται και τους νόμους που τους καλύπτουν από τη νόμιμη και δικαιολογημένη απόλυση.

Σε μεγάλο βαθμό οι νομοθεσίες αυτές έχουν προταθεί από το κόμμα στο οποίο ανήκα τότε και έχουν επιβληθεί από την πλειοψηφία του στη Βουλή. Δεν γνωρίζω κανέναν από αυτούς που με κατηγορούν οι μηνυτές ότι δήθεν κατ’ εντολή τους και προς το συμφέρον τους ενήργησα.

Εξελέγην για πρώτη φορά βουλευτής το 1981 ως νομικός σύμβουλος του Εργατικού Κέντρου Ελευσίνος, Ασπροπύργου και Πέριξ και ψήφισα πάντα υπέρ των προοδευτικών νομοθετημάτων και ιδιαίτερα αυτών που ήταν προς όφελος των συνδικαλισμένων εργαζομένων μισθωτών.

Δεν είμαι εργατοπατέρας και εκμεταλλευτής της εργατικής τάξης για ιδιοτελείς λόγους. Θαυμάζω απεριόριστα τους εργαζόμενους της ΠΟΕ – ΟΤΑ που κάτω από δυσχερείς συνθήκες εξασφαλίζουν την καθαριότητα των πόλεών μας, στο βαθμό που αυτή υπάρχει.

Είμαι 82 ετών και αναζητώ την ελευθερία να λέω και να εκφράζω τις απόψεις μου όπως γίνεται στις δημοκρατίες. Δεν προσήλθα στο δικαστήριο, γιατί η φυσική μου κατάσταση δεν το επέτρεπε. Ευχαριστώ από βάθους καρδιάς τον συνήγορό μου κ. Γιάννη Νικολάου, τον Εισαγγελέα που έκανε την αθωωτική πρόταση προς το δικαστήριο και τέλος το δικαστήριο που την εδέχθη.

Πάντα επίστευα στην ανεξαρτησία της δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη οφείλει να είναι ενιαία, να αντιμετωπίζει όλους με πνεύμα ισότητας και να μην υιοθετεί πολιτικές πλατφόρμες του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος.

Share

Πολλές ευρωπαϊκές πόλεις, σε ένα επίπεδο ανάπτυξης και παραπέρα, ανέδειξαν συνοικίες, όπου συγκεντρώθηκε το κοινωνικό περιθώριο και ζούσε με σχετική αυτονομία, αποφεύγοντας ή αποκλείοντας τις αστυνομικές δυνάμεις. Αυτό είχε γίνει ανεκτό στη συνοικία Κριστιάνα της Κοπεγχάγης, στη γειτονιά πίσω από τον σιδηροδρομικό σταθμό της Ζυρίχης, στο Μαρέ του Παρισιού και στο Μπρίξτον του Λονδίνου μεταξύ άλλων. Θα μπορούσε να συμβεί κάτι τέτοιο και στην Αθήνα; Τα Εξάρχεια είναι δηλαδή ένα τέτοιο παράδειγμα; Τότε έχει δίκιο ο υπουργός προστασίας του πολίτη όταν λέει ακολουθώντας, το γνωστό ιδεολόγημα του ΣΥΡΙΖΑ, ότι το «Κράτος των Εξαρχείων» δεν αντιμετωπίζεται μόνο με αστυνομικά μέτρα.

Όμως στα Εξάρχεια δεν κατοικούν κατά κύριο λόγο περιθωριακοί πολίτες. Έχω κατοικήσει και ο ίδιος εκεί για μακρό χρονικό διάστημα. Οι μπαχαλάκηδες έρχονται το βράδυ από διάφορα προάστια, πολλοί από τα βόρεια προάστια, που δεν κατοικούνται ως γνωστόν από τα φτωχότερα στρώματα του πληθυσμού μας και είναι ηλικίας 15 έως 25 ετών. Ανάμεσά τους πρόσφατα, χάρη και στη φιλόξενη πολιτική της κυβέρνησης, υπάρχουν και αρκετοί μετανάστες. Αυτοί κυρίως επικεντρώνουν τις δραστηριότητες τους γύρω από τρία κέντρα ενδιαφέροντος: την παράνομη (λόγω ηλικίας) κατανάλωση αλκοόλ, τα ναρκωτικά και τέλος την πορνεία, που χρηματοδοτεί τις άλλες δύο δραστηριότητες.

Στις παρυφές αυτού του «ωραίου» κόσμου, αναπτύσσοντας μιαν όσμωση, που συνεχώς ενισχύεται, ζουν και οι περίφημοι μπαχαλάκηδες, οι οποίοι εφαρμόζουν μια βάρβαρη και αστοιχείωτη μορφή υποτιθέμενης αναρχίας. Αυτοί είναι που παραδείγματος χάριν πυρπόλησαν τρία τρόλεϊ, αφού προπηλάκισαν τους επιβάτες που ήταν φτωχοί και συχνά ηλικιωμένοι ανυπεράσπιστοι άνθρωποι.

Το πρόβλημα λοιπόν δεν είναι τα Εξάρχεια. Οι περί την πλατεία δραστηριότητες θα μπορούσαν να ελεγχθούν με συνήθεις αστυνομικές διαδικασίες εντός ολίγων εικοσιτετραώρων. Το πρόβλημα είναι ότι οι αρρωστημένοι εγκέφαλοι, που ηγούνται στις κοινές σχεδιασμένες δραστηριότητες εγκληματιών του κοινού ποινικού δικαίου και μπαχαλάκηδων έχουν καταλάβει παρανόμως και ελέγχουν ένα τεράστιο δημόσιο κτίριο. Το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο.

Ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης θαύμαζε την ανωτάτη εκπαίδευση και τη θεωρούσε υπόσχεση για ένα καλύτερο μέλλον απαλλαγμένο από τυραννικές εξουσίες. Στις μέρες μας τα ΑΕΙ έχουν γίνει εστίες διάδοσης της εθνικολαϊκής αριστεροδεξιάς πολιτικής κουλτούρας και πράξης. Πολλοί από αυτούς που μας κυβερνούν θα θεωρούσαν τον εαυτό τους ευτυχή εάν θα μπορούσαν να συμμετάσχουν σε μια από τις καταστροφικές εκρήξεις αναρχίας του κέντρου της Αθήνας. Άλλοι πάλι εκφράζουν επανειλημμένα δημόσια την αλληλεγγύη τους στους εξεγερμένους «πολίτες». Η πλειοψηφία της κοινωνίας σιωπά έντρομη μπροστά στα συμβαίνοντα. Λύση, όπως αφήνει να εννοηθεί το μέχρι εδώ κείμενο, είναι η κατάληψη και κατάσβεση της εστίας των εξεγέρσεων (focus), δηλαδή του ΕΜΠ. Πρακτικά το εγχείρημα δεν παρουσιάζει καμία δυσκολία. Κτίρια τεράστια μπορούν να χτιστούν ή υπάρχουν ήδη υποχρησιμοποιούμενα στην πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου. Εξάλλου ήδη τα περισσότερα από τα πανεπιστημιακά κτίρια του κέντρου της Αθήνας έχουν αδειάσει από διδακτικές και ερευνητικές δραστηριότητες. Καλή είναι εξάλλου η προσαρμοστικότητα φοιτητών και διδασκόντων. Τι θα γίνουν τα κενά κτίρια; Είχα ήδη προ δεκαπενταετίας με τους τότε συνεργάτες μου σχεδιάσει μιαν επέκταση κάτω από την οδό Τοσίτσα του αρχαιολογικού μουσείου που θα το καθιστούσε το πρώτο του κόσμου στο είδος του. Στις ασύγκριτες σε πλούτο και αξία συλλογές του θα ερχόταν να προστεθεί ένας απίθανος κτιριακός εκσυγχρονισμός, που περιελάμβανε και όλο το σύγχρονο μνημείο του αρχιτεκτονικού επιτεύγματος, που είναι το κεντρικό κτίριο του πολυτεχνείου. Ως πότε αυτός ο τόπος θα πετάει ξέγνοιαστα μπροστά στα γουρούνια της αμφισβήτησης τα μαργαριτάρια της πιο ένδοξης ιστορίας στον κόσμο;

Μα θα μου πείτε ποιος θα το αναλάβει αυτό το ηράκλειο εγχείρημα. Μα ο εκ Τζουμέρκων Ηρακλής μας. Ο ίδιος ο πρωθυπουργός πρέπει να συγκαλέσει συσκέψεις όλων των αρμοδίων, να τις θεσμοποιήσει κάθε βδομάδα μέχρις ότου λυθεί το πρόβλημα με την εξάλειψη κάθε εμποδίων που ενδεχόμενα υπάρχουν μέχρι σήμερα.

Μέχρι τότε τα επεισόδια θα επαναλαμβάνονται κάθε νύχτα το Σαββατοκύριακο. Εκατοντάδες κοκτέιλ μολότοφ θα έχουν προπαρασκευαστεί με νέες τεχνολογίες, από τους μπαχαλάκηδες που γνωρίζουν χημεία και θα είναι έτοιμα για να επιτεθούν οι δυνάμεις της «αμφισβήτησης» στα όργανα της τάξης της ίδιας κοινωνίας. Ο κ. Τσίπρας έχει μόνο να ωφεληθεί από μια τέτοια κίνηση μέχρι τις εκλογές, οι οποίες φαίνεται ότι θα έχουν ως πρώτο κριτήριο την ανασφάλεια των πολιτών στο Νομό Αττικής και σε όλες σχεδόν τις μεγάλες νομαρχιακές πρωτεύουσες. Εκτός και αν είναι πολύ περισσότερο δεμένος από ότι υποθέτουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης με την αμφισβήτηση των σύγχρονων τσόγλανων που συνδέονται άμεσα με σχέσεις διαπλοκής και διαφθοράς με ιδιωτικά συμφέροντα. Εξάλλου είναι η γενιά του.

«Τοιοῦτος γὰρ ἡμῖν ἔπρεπεν ἀρχιερεύς» (Επιστολή Απ. Παύλου προς Εβραίους, Κεφ. 7)

Share

Το 1987, όταν προετοιμαζόταν το «βρώμικο 1989», ο «Ριζοσπάστης» εξαπέλυε καθημερινές, προσωπικές επιθέσεις εναντίον μου με δύο επιχειρήματα: το πρώτο ήταν ότι είχα παχύνει (αυτό έπαιρνε και τη μορφή διαφόρων κοσμητικών χαρακτηρισμών όπως ελέφαντας, ιπποπόταμος, γενικώς παχύδερμο και τα πιο καθημερινά γουρούνι κτλ.) και το δεύτερο ήταν ότι όσες φορές ύψωνα τη φωνή μου αυτό γινόταν γιατί είχα την ευθύνη και τα γονίδια τρόπον τινά του παππού μου. Από το εσωτερικό της εφημερίδας – έχω και εγώ τα «κονέ» μου – μου είχαν πει ότι αυτά τα έγραφε ο ίδιος ο διευθυντής της εφημερίδας, Θανάσης Καρτερός. Εξέφρασα μία μέρα στη Βουλή το παράπονό μου στον Χαρίλαο Φλωράκη για τον αντιμαρξιστικό χαρακτήρα αυτών των σχολίων και τη χυδαιότητά τους συνάμα και πρέπει να πω και να αναγνωρίσω ότι αυτοί κόπηκαν με το μαχαίρι. Μετά από λίγο ο κ. Καρτερός μεταπήδησε στην «Αυγή» και σήμερα είναι στο Μαξίμου. Επανέλαβα τα παράπονά μου προς την ηγεσία της νέας παρατάξεως και του νέου τύπου. Τα δύο σχόλια όμως αυτά συνεχίστηκαν μέχρις ότου έπαψα να τους δίνω σημασία πια, γιατί κάθε ελπίδα αναμόρφωσης των αλητών, που κυβερνούν σήμερα τη χώρα, με είχε εγκαταλείψει.

Θέλω όμως να δηλώσω για μια ακόμη φορά δημόσια ότι διεξάγω απεγνωσμένο αγώνα για τη μείωση του υπερβάρου της προσωπικότητάς μου με αμφίβολα και προσωρινά αποτελέσματα. Δεν είμαι δηλαδή αναιδής χοντρός όπως ο Οβελίξ παραδείγματος χάριν. Επίσης ότι δεν είναι λογικό να μην εξετάζεται καθόλου η ζωή και τα πάθη, όχι μόνο τα δικά μου αλλά των γονιών μου επίσης και να θεωρείται ότι οποιαδήποτε αυταρχική διάσταση έχω στον χαρακτήρα μου προέρχεται από επιρροή του παππού μου, τον οποίο έχω γνωρίσει ελάχιστα.

Με την ευκαιρία αυτή λέω ότι ο πατέρας μου ήταν αξιωματικός της Πολεμικής Αεροπορίας. Πολέμησε γενναία τον φασισμό και τον ναζισμό. Ότι από την πρώτη τάξη της Σχολής Ικάρων επέζησαν από τους δώδεκα οι τέσσερις και είχε την τύχη να είναι ένας από αυτούς. Ότι είχε πλήθος παρασήμων συμμαχικών και ελληνικών για την πολεμική του δράση. Ότι έπεσε τέσσερις φορές με το αεροπλάνο. Είχε όλα τα χαρακτηριστικά δηλαδή του αντιφασίστα ήρωα. Αν κάποιος είναι καλά στο μυαλό του και δεν θεωρεί ότι ο αντιφασίστας πρέπει αναγκαστικά να έχει γένια με ψείρες.

Η μητέρα μου, γεννημένη σε δεξιά οικογένεια, οργάνωσε την «Αλληλεγγύη» του ΕΑΜ στην Ελευσίνα και η δράση της ήταν βασικά ο λόγος που παρέμειναν στη ζωή χιλιάδες κάτοικοι του προσφυγικού συνοικισμού. Με τις φίλες της Νίκη και Μπήλιω Μεθενίτη και την Αντιγόνη Μητρομελέτη, αρραβωνιαστικιά του ήρωα Βασίλη Λάσκου, που σκοτώθηκε όταν οι Γερμανοί βύθισαν το υποβρύχιο «Κατσώνης», είχαν μάθει τους πρόσφυγες να χρησιμοποιούν λίγο, λίγο το λάδι που τους μοίραζαν. Σημειωτέο ότι δεν έγινε ούτε μία δολοφονία άμαχου γαιοκτήμονα. Με απειλές μόνο κατάφερναν να συγκεντρώνουν το λάδι των πλουσίων και να το μοιράζουν σε ακτήμονες πρόσφυγες της Μικράς Ασίας.

Εγώ κατάφερα στη δικτατορική επταετία να με καταδικάσει έκτακτο στρατοδικείο ερήμην σε ισόβια δεσμά και αφαίρεση ιθαγένειας. Η απόφαση αυτή ανεκλήθη μόνο μετά την πτώση της χούντας. Δεν έχω λοιπόν ανάγκη από καμία αναγνώριση κανενός κομμουνιστή της εξουσίας. Όπως θα έλεγε και ο υπουργός κ. Πολάκης: «Αυτοί όλοι είναι κότες».

Μπορώ να γράψω λοιπόν αντικειμενικά για τις καλές πλευρές της δικτατορίας Παγκάλου και τα συμπαθητικά ανέκδοτα που έχω ακούσει από τον ίδιο. Είναι προφανές ότι καταδικάζω τη δικτατορία από όπου και αν προέρχεται και είμαι σταθερός οπαδός της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας «αστικού τύπου», που είναι και η μόνη την οποία έχει εφεύρει η ανθρωπότητα στους τελευταίους αιώνες.

Καταρχήν ο Θεόδωρος Πάγκαλος δεν ήταν στρατιωτικός όταν έκανε τη δικτατορία. Είχε παραιτηθεί και απέλθει από την Αρχιστρατηγία του Στρατού του Έβρου με τον βαθμό του υποστρατήγου μόνο. Τον Δεκέμβριο του 1923 είχε εκλεγεί Βουλευτής Θεσσαλονίκης με το κόμμα «Σοσιαλιστών και Προσφύγων» του οποίου Πρόεδρος ήταν ο Γιάννης Πασαλίδης, Πόντιος, παλιός Μεσεβίκος, Υπουργός Παιδείας της Δημοκρατίας της Γεωργίας, που κατελήφθη από τα στρατεύματα του Τρότσκι και πολύ μετέπειτα Πρόεδρος της ΕΔΑ. Ο Α. Μιχαλακόπουλος το 1924 του έδωσε το Υπουργείο Εσωτερικών και το Υπουργείο Δημοσίας Τάξεως. Κατάλαβε αμέσως ότι έκανε λάθος. Δεν βάζεις έναν παλιό και δοκιμασμένο συνωμότη να ελέγχει όλη την ένοπλη δύναμη της κυβέρνησης. Και ο Πάγκαλος είχε αποδείξει ότι ήξερε να κάνει συνωμοσίες. Το 1909 πρωτοστατεί, νεαρός τότε υπολοχαγός, στην επανάσταση στο Γουδή. Είναι Γενικός Γραμματέας του Στρατιωτικού Συνδέσμου. Στην κορύφωση του διχασμού οργανώνει τη Μεραρχία Κρητών και τη θέτει στις διαταγές του Ελευθερίου Βενιζέλου ως πρωτεργάτης του Κινήματος Εθνικής Αμύνης της Θεσσαλονίκης. Επιτελάρχης του Ελληνικού Στρατού αποβιβάζεται στη Σμύρνη και την καταλαμβάνει. Το 1923 καταλαμβάνει την Αθήνα και αυτοδιορίζεται φρούραρχός της ως εκπρόσωπος της επανάστασης Πλαστήρα – Γονατά. Ο Μιχαλακόπουλος ακούει τις σώφρονες φωνές για να επανέλθει στη σύνθεση της κυβερνήσεώς του και να αφαιρέσει λίγη εξουσία από τον τολμητία συνταξιούχο υποστράτηγο και ο Πάγκαλος παραιτείται.

Από εδώ και πέρα διηγούμαι με κάθε επιφύλαξη ένα ανέκδοτο, που του άρεσε να διηγείται ο ίδιος:

«Συναντάω τον Πρωθυπουργό Ανδρέα Μιχαλακόπουλο στους διαδρόμους της Βουλής (πρόκειται για την Παλαιά Βουλή στη Σταδίου, πίσω από το άγαλμα του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη). Με χαιρετάει χαμογελαστός και μου λέει:

–          Θόδωρε, οι εφημερίδες γράφουν ότι ετοιμάζεις πραξικόπημα

–          Όντως το σκέφτομαι σοβαρά, κύριε Πρόεδρε. Η Βουλή αυτή είναι απαράδεκτη

–          Δε μας λες και εμάς βρε Θόδωρε πότε θα το κάνεις να κοιμόμαστε ήσυχοι;

–          Απόψε, κύριε Πρόεδρε! Τα πρώτα τμήματα είναι ήδη εν κινήσει. Το πραξικόπημα είναι εν εξελίξει (του απάντησε χαμογελαστά)

Ο Μιχαλακόπουλος απομακρύνθηκε γελώντας θορυβωδώς σαν να έλεγε τι χιούμορ έχεις βρε Θόδωρε…

Καταλαβαίνετε πόσο το διασκέδασα όταν στις 2 το πρωί τον συνέλαβαν και τον προσκόμισαν σε εμένα στο Υπουργείο Στρατιωτικών στην πλατεία Κλαυθμώνος, που είχε καταληφθεί προηγούμενα από τον μετέπειτα στρατηγό Βλάχο, τότε υπολοχαγό».

Την ιστορία μεταφέρω με κάθε επιφύλαξη. Το πρόβλημα είναι ότι μου την επιβεβαίωσε ο κοντός και στιβαρός συνταξιούχος υποστράτηγος Γεώργιος Βλάχος, ο οποίος είχε πάρει μέρος στην Εθνική Αντίσταση από τις τάξεις του ΕΔΕΣ. Είχε συμμετάσχει στον εμφύλιο πόλεμο και είχε αποστρατευθεί με το βαθμό του υποστρατήγου.

Ο Θόδωρος Πάγκαλος εμφανίστηκε στη Βουλή, πήρε ψήφο εμπιστοσύνης από τη βενιζελική σύνθεσή της, προεξάρχοντος του Αλέξανδρου Παπαναστασίου, γι’ αυτό και η ιδιότητα του Πρωθυπουργού του αναγνωρίστηκε μετέπειτα. Μετά ανέστειλε τις εργασίες της Βουλής, μετέτρεψε το σύστημα σε προεδρικό, εξελέγη ο ίδιος Πρόεδρος της Δημοκρατίας και άρχισε τις αυθαιρεσίες που τον έδωσαν στην ιστορία ως δικτάτορα.

Πρέπει όμως να αναφέρουμε εδώ και τα επιτεύγματά του. Τη λεωφόρο Συγγρού και την αρχή της οδού Αθηνών – Θηβών και Αθηνών – Κορίνθου μέχρι την Ελευσίνα, τη διδασκαλία της δημοτικής στο δημοτικό με επικεφαλής τον Κώστα Σωτηρίου, κομμουνιστή καθηγητή της Παιδαγωγικής Ακαδημίας, την ολοκλήρωση της αγροτικής μεταρρύθμισης στα Επτάνησα, την ίδρυση της Ακαδημίας Αθηνών με γραμματέα τον Κωστή Παλαμά και του Ελληνοαμερικανικού Κολλεγίου Ψυχικού από τον Δέλτα, σύζυγο της Πηνελόπης Δέλτα και κυρίως τη σύναψη των διεθνών συμβάσεων για τη δημιουργία της ΟΥΛΕΝ και της ΠΑΟΥΕΡ, δηλαδή των εταιρειών για την υδροδότηση με πόσιμο νερό και τον ηλεκτροφωτισμό του πολεοδομικού συγκροτήματος της Αθήνας και του Πειραιά.

Ο στρατηγός και δικτάτωρ Θεόδωρος Πάγκαλος πέθανε το 1952, όταν ήμουν 14 μόνο ετών και του έγινε κηδεία εν ενεργεία Πρωθυπουργού με στρατιωτικές τιμές. Πρωθυπουργός ήταν τότε ο Νικόλαος Πλαστήρας, συνεργάτης του και φανατικός εχθρός του κατά καιρούς.

Μεγάλοι άνδρες, άλλες εποχές.

Share

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν μέχρι τέλους μαρξιστής. Δεν ήταν οπαδός της δικτατορίας του προλεταριάτου ή της βίαιης επανάστασης. Ήταν όμως οπαδός της μαρξιστικής μεθόδου ανάλυσης της ιστορίας.

Όπως ήταν στα φοιτητικά του χρόνια όταν είχε συγκροτήσει, με τον Κορνήλιο Καστοριάδη και άλλους, την συντακτική επιτροπή παράνομου τροτσκιστικού περιοδικού, που κυκλοφορούσε από τους φοιτητές της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Όπως ήταν όταν έγραφε στην Αμερική το θεμελιώδες βιβλίο για την ελληνική οικονομία, μαζί με τον καθηγητή του κ. Τριάντη. Εκεί έχει ο ίδιος αναλύσει τη μικροαστική δομή της ελληνικής κοινωνίας, τη σημασία της πλειοψηφίας των αγροτικών απασχολήσεων, τη σημασία της μικροϊδιοκτησίας στην ελληνική ύπαιθρο και τον «ριζοσπαστισμό των μικροαστών», όπως τον ονομάζει ό ίδιος, που εξηγεί την απόσταση ανάμεσα στη συμμετοχή των Ελλήνων πολιτών σε διάφορες ακραίες πολιτικές εκδηλώσεις και την συντηρητική τους ψήφο.

Ο μεγάλος αυτός κοινωνικός μεταρρυθμιστής δεν επίστευε στη βία και στη δικτατορία μιας φωτισμένης ομάδας ηγετών. Δεν επίστευε ότι το επαναστατικό κόμμα είναι ιδιοκτησία της ηγεσίας του, ότι οι επαναστατημένες «μάζες» είναι ηγεσία του κόμματος. Δεν επίστευε ότι σε μια γενιά μπορεί να διαμορφωθεί ο νέος άνθρωπος που θα λειτουργούσε μόνο με πολιτικά συνθήματα και όχι χάριν στο ατομικό συμφέρον. Η ιστορία τον επαλήθευσε. Ο λενινισμός ήταν μια σειρά από μπαρούφες και κατέρρευσε κάτω από τα πλήγματα της νέας τεχνολογίας, ιδιαίτερα στον τομέα των επικοινωνιών.

Ο Παπανδρέου επίστευε ότι τα επαναστατικά δεδομένα θα γίνονταν πίστη και όραμα των μικροαστών χάρη στη μεταρρυθμιστική προοπτική της κάθε φάσης. Επίστευε ακράδαντα στην προπαγάνδα και στη χαρισματική του προσωπικότητα. Η άμεση επαφή με τους μικροαστούς αγρότες θα του έδινε τις πλειοψηφίες που χρειαζόταν για να παίρνει κάθε φορά δυσάρεστα για την κοινή γνώμη μεταρρυθμιστικά μέτρα. Η εκλογική του πλειοψηφία θα παρέμενε αλώβητη, γιατί θα είχε γενικότερες και πιο μακροχρόνιες προοπτικές, τις οποίες θα επικοινωνούσε στον ψηφοφόρο συναρπάζοντάς τον ο χαρισματικός ηγέτης, δηλαδή ο ίδιος.

Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν αφιλοσόφητος. Ενώ εγνώριζε σε βάθος την οικονομία, την κοινωνία και την ιστορία της δύσης και ιδιαίτερα της Ελλάδας, που δεν είχε ποτέ πάψει να αποτελεί τον καημό του, όπως και η επάνοδός του στην πατρίδα για να επιτελέσει ένα σωστικό έργο βαθιών μεταρρυθμίσεων, που θα οδηγούσαν στο σοσιαλισμό νέου τύπου με την έγκριση και τη συνεργασία της πλειοψηφίας των πολιτών. Ο ίδιος ομολογούσε την πλήρη άγνοιά του σε ότι αφορούσε τις καλές τέχνες και ιδιαίτερα τη ζωγραφική, το θέατρο και τη μουσική, την πολύ κακή σχέση του με τη νομική και την παντελή απουσία, σε ότι τον αφορούσε, αγωνίας μεταφυσικής.

Ο Παπανδρέου πίστευε ότι ήταν αιώνιος. Γι’ αυτό και δεν είχε διάδοχο. Όλες οι φήμες για τον διάδοχό του, που είχε επιλεγεί από τον ίδιο, ήταν δημοσιογραφικές φλυαρίες χωρίς αντίκρισμα. Τον δεύτερο που αναδεικνυόταν από τις δημοκρατικές διαδικασίες, τα συνέδρια και τις συνεδριάσεις της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, που είχε δημιουργήσει, αμέσως άρχιζε να τον υπονομεύει και να υποσκάπτει την καλή του φήμη. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του Γιώργου Γεννηματά, που τον μετακινούσε από υπουργείο σε υπουργείο, μόλις γίνονταν εμφανείς οι επιτυχείς παρεμβάσεις του και τα θετικά τους αποτελέσματα. Όποιος τον πλησίαζε σε απόσταση αναπνοής ξυπνούσε μέσα του το σύνδρομο του 1965, δηλαδή της κοινοβουλευτικής αποστασίας.

Γι’ αυτό και μέχρι το τέλος η «αυλή» υποστήριζε την υποψηφιότητα του παντελώς ακατάλληλου για περισσότερους από έναν λόγους, Άκη Τσοχατζόπουλου, ο οποίος ένα μόνο προσόν διέθετε, την απόλυτη και αυτόματη ταύτιση με τις απόψεις του ηγέτη. Συμπαθείς ήταν επίσης όσοι από την «αυλή» δημιουργούσαν ευχάριστη ατμόσφαιρα και δεν είχαν ποτέ άποψη δική τους: οι «ανεκδοτολόγοι». Από τα ανέκδοτα όφειλαν όμως να εξαιρέσουν όσα είχαν σχέση με την ηλικία και την αρρώστια. Του Παπανδρέου δεν του άρεσε να ακούει τέτοια ανέκδοτα και το χιούμορ του εξαντλείτο.

[Στο βιβλίο μου «Με τον Ανδρέα στην Ευρώπη», που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη, αναφέρω πολλές συζητήσεις ανάλογες.

Είχα συνοδέψει τον Ανδρέα σε μια διμερή συνάντηση με την Κυβέρνηση της Δανίας. Στο Βασιλικό Παλάτι, απάνω από την κεντρική σκάλα, ήταν τοποθετημένος ένας μεγάλος πίνακας, που έδειχνε τον Γεώργιο Α’, Βασιλέα των Ελλήνων, να μπαίνει στη Θεσσαλονίκη έφιππος κρατώντας ένα γυμνό ξίφος στο χέρι του. Στα πόδια του αλόγου του, που πατούσε πάνω στις τούρκικες σημαίες, παρακαλούσαν για έλεος Τούρκοι στρατηγοί και στρατιώτες. Ο Ανδρέας με ρώτησε κατά τη διάρκεια της δεξίωσης που μας είχαν παραθέσει οι Δανοί: «Είδες τον πίνακα πάνω από τη σκάλα; Τι είναι αυτό;». Του είπα ότι θα ρωτήσω χωρίς ιδιαίτερο κόπο τον φίλο μου Ούφε Έλεμαν Γένσεν, ο οποίος ήταν Υπουργός Εξωτερικών και πράγματι τον ρώτησα. Μου απάντησε ο Ούφε, γελώντας πονηρά: «Ξέρεις εμάς ο πατροπαράδοτος εχθρός είναι οι Σουηδοί. Οι μόνοι πρίγκηπές μας, που γνώρισαν τη νίκη, ήταν ο χριστιανός Βασιλέας της Ελλάδας. Γι’ αυτό και θέλουμε να θυμόμαστε την ημέρα της απελευθέρωσης της Θεσσαλονίκης».

Σε ένα άλλο κτίριο, τρεις ώρες αργότερα, περιμέναμε να μας δεχθεί ο Πρωθυπουργός, σοσιαλδημοκράτης τότε, Κραγκ. Στους τέσσερις τοίχους του μικρού χολ, που είχαμε παρακληθεί να περιμένουμε, ήταν τοποθετημένοι αφηρημένοι πίνακες ζωγραφικής, ομολογουμένως πολύ κακού γούστου. Μη έχοντας τίποτα άλλο να κάνω, χάζευα τους πίνακες όταν ένιωσα να με πλησιάζει ο Παπανδρέου.

«Κοίταξε Θόδωρε. Εγώ είμαι σκιτζής από ζωγραφική. Αυτά είναι ωραία;»

«Όχι, κύριε Πρόεδρε, είναι ιδιαιτέρως άσχημα», του απάντησα εγώ.

«Γιατί τότε τα έχουν βάλει στο γραφείο του Πρωθυπουργού;»

«Υποθέτω γιατί δεν έχουν άλλα, κύριε Πρόεδρε». «Μα με τόσα λεφτά δεν έχουν πολιτισμό;» μου είπε απορημένος.]

Share